ΟΧΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών η 26^η Ιουνίου και για μία ακόμη χρονιά τα στοιχεία που έρχονται από τον ΟΗΕ σχετικά με την χρήση των ναρκωτικών προκαλούν τρόμο. Η χρήση, η εξάρτηση και τα κέρδη από την διακίνηση των ναρκωτικών διογκώνονται χρόνο με το χρόνο. Ενδεικτικό είναι ότι τα κέρδη που προέχονται από τα ναρκωτικά (τα γνωστά ναρκω-δολάρια) φτάνουν τα 500 δις δολάρια το χρόνο.

Στο πλαίσιο αυτό θα ήταν χρήσιμο να δούμε κάποια ερωτήματα σχετικά με την τοξικομανία.

Τι είναι η τοξικομανία;

Η τοξικομανία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, ένας τρόπος ζωής που έχει ως επίκεντρό του την ουσία. Ο τοξικομανής είναι ένα άνθρωπος υποταγμένος ολοκληρωτικά στην αναζήτηση και την εξασφάλιση της δόσης του. Έχοντας ως πρωταρχικό του στόχο τη δόση ο άνθρωπός αυτός δρα σε βάρος οποιασδήποτε άλλης ανάγκης του ή κοινωνικής του δραστηριότητας. Χαρακτηρίζεται από τάσεις φυγής και παραίτησης από την πραγματική ζωή.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ χρήσης και εξάρτησης από ουσίες;

Οι υπέρμαχοι της αποποινικοποίησης της χρήσης των ναρκωτικών ισχυρίζονται ότι η χρήση υπήρχε πάντα. Όντως η ιστορική έννοια της χρήσης ουσιών χάνεται στα βάθη των αιώνων. Όλες όμως οι περιπτώσεις χρήσης είχαν να κάνουν με συλλογικές λειτουργίες και πολύ συγκεκριμένες τελετουργικές δραστηριότητες (μυήσεις, ενηλικιώσεις κ.α.). Είχαν να κάνουν με τον τρόπο ζωής και τα έθιμα των διάφορων λαών. Αντίθετα σήμερα η χρήση αποτελεί απόλυτα εξατομικευμένο φαινόμενο.

Η εξάρτηση από την άλλη είναι μία τελείως διαφορετική έννοια. Ως φαινόμενο συνδέεται ιστορικά με την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Η μαζική μετακίνηση και εγκατάσταση εργατών στα μεγάλα αστικά κέντρα τον 19^ο αιώνα προκάλεσε την «άνθιση» της τοξικομανίας. Αυτή είναι άλλωστε η χρονική περίοδος κατά την οποία ο όρος τοξικομανία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά.

Δηλαδή η χρήση είναι ακίνδυνη;

Σε καμία περίπτωση. Είναι πολύ εύκολα κατανοητό ότι η χρήση είναι το πρώτο βήμα για την εξάρτηση. Κανείς τοξικομανής δεν ξεκίνησε ποτέ να κάνει απευθείας χρήση ηρωίνης, όλοι όσοι κατέληξαν εκεί μπήκαν στο λαβύρινθο των ναρκωτικών από πιο «αθώες» ουσίες. Τα αίτια που οδηγούν τόσο στη χρήση όσο και στην εξάρτηση είναι τα ίδια. Ποτέ δεν ξέρεις ποιος θα περάσει από τη χρήση στην εξάρτηση. Αυτό εξαρτάται από διάφορους κοινωνικούς παράγοντες, όπως το πόσο ευάλωτος είναι ένας νέος, την κατάσταση του οικογενειακού του περιβάλλοντος, την οικονομική του κατάσταση κ.α. Δεν δοκιμάζουμε και βλέπουμε τι θα γίνει. Όλοι οι χρήστες είναι ένα βήμα πριν την εξάρτηση.

Πολλοί νέοι δοκιμάζουν από περιέργεια, από μίμηση, από την παρέα.

Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι όλα τα παραπάνω (μαζί και με την κουλτούρα του Life Style που προωθείται) είναι πολύ σοβαροί λόγοι για να δοκιμάσει κάποιος. Οι λόγοι αυτοί όμως δεν είναι αρκετοί για να οδηγήσουν στην εξάρτηση. Η τοξικομανία δεν είναι πρόβλημα μίμησης ή συνήθειας, δεν είναι πρόβλημα απλά ιατρικό ή ψυχολογικό, είναι πρόβλημα κοινωνικό. Ο νέος οδηγείται σε αυτήν για να «φύγει», να «χαθεί», να ξεφύγει από την αφόρητη κοινωνική κρίση, να υποκαταστήσει τις βασικές, ανεκπλήρωτες ανάγκες του.

Υπάρχουν μαλακά και σκληρά ναρκωτικά;

Εφόσον το πρόβλημα των ναρκωτικών είναι κοινωνικό δεν μπορούμε να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα εξετάζοντας μόνο την φαρμακευτική ή χημική σύνθεση των ναρκωτικών. Οι αιτίες που οδηγούν στην αναζήτηση και χρήση ουσιών είναι ίδιες ανεξάρτητα με το αν κάποιοι θέλουν να τα ξεχωρίζουν σε «μαλακά» ή «σκληρά». Όποια ουσία και αν χρησιμοποιηθεί έχει σαν σκοπό της να επηρεάσει τις αισθήσεις σε τέτοιο βαθμό που να μην βιώνονται τα προβλήματα στην πραγματική τους διάσταση.

Είναι λύση η αποποινικοποίηση και ο διαχωρισμός των ουσιών;

Το περίφημο «Ολλανδικό Μοντέλο» έχει αποτύχει παταγωδώς. Η έκθεση του ΟΗΕ για το 2008 αναφέρει για την Ολλανδία αύξηση της χρήσης ηρωίνης, κοκαΐνης και άλλων ψυχοτρόπων ουσιών. Από την άλλη, το Άμστερνταμ κατέχει την τραγική πρωτιά στο κόσμο σχετικά με τους δείκτες εγκληματικότητας.

Είναι λύση η χορήγηση υποκατάστατων;

Τι πιο διαδεδομένο πρόγραμμα υποκατάστατων είναι αυτό της μεθαδόνης. Αυτά το προγράμματα δεν είναι θεραπευτικά, όπως και τα ίδια δηλώνουν, είναι προγράμματα σωματικής υποβοήθησης για τον τοξικομανή. Ας μην ξεχνάμε ότι η ηρωίνη ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο της μορφίνης. Όλο και περισσότεροι νέοι εμφανίζονται ως εξαρτώμενοι από την μεθαδόνη. Η λύση είναι τα στεγνά θεραπευτικά προγράμματα.

Η αντιμετώπιση των ναρκωτικών θα πρέπει να βασίζεται πάνω σε τρεις πυλώνες. Πρόληψη - Θεραπεία – Επανένταξη. Η πρόληψη είναι το κυριότερο στοιχείο από τα τρία. Πρόληψη, ουσιαστικά σημαίνει πρόταση για έναν άλλο τρόπο ζωής με στόχους, αξίες, ενδιαφέροντα, αξιοπρέπεια.

ΟΧΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Μπορμπότης Γιάννης

Πρόεδρος του Πολιτιστικού - Περιβαλλοντικού Συλλόγου